admin
ئێمه بۆ ئهوه هاتووینه ئێره چیرۆكان وهگێڕین. ئهوی به لامانهوه سهرنجڕاكێشه ئهوهیه كه فێر بین چۆن حیكایهتێك شكڵ دهگرێت و چیرۆكێك دهگێڕدرێتهوه. به ڕاشكاوی دهبێ بپرسین كه داخوا ئهم بابهته قابیلی فێربوون و فێركردنه؟ له ڕاستیدا من بهو قهناعهته گهیشتووم كه خهڵكی دنیا به سهر دوو دهستهدا بهش دهبن: كهسانێك كه دهتوانن چیرۆكان بگێڕنهوه و ئهوانهشی كه ناتوانن. به دهربڕینێكی تر و به مانایهكی بهربڵاوتر، ئهوانهی باش تێدهگهن و ئهوانهی خراپ تێدهگهن. ئهگهر ئهو ڕستهیه كهمێك بێئهدهبانه بێته بهر چاو، به قهولی مهكزیكییان دهبێ بڵێم ئهوانهی باش كار دهكهن و ئهوانهی خراپ كار دهكهن. له ڕاستیدا دهمهوێ بڵێم چیرۆكگێڕهوه، له دایك دهبێت، بهڵام دروست ناكرێت. ئاشكرایه كه ئهو نیعمهته به تهنیا بهس نییه. كهسێك كه بههرهی ههیه بهڵام شارهزایی نییه، پێویستیی به گهلێك شته: كولتوور، تهكنیك، ئهزموون و… ئهو بنهمایهكی ههیه كه له دایك و بابیهوه بۆی ماوهتهوه، ههرچهند دیار نییه له ڕێگهی ژێن (جینات)، یان ڕووداوهكانی دواترهوه… ئهو كهسانهی به زگماك بههرهیهكیان ههیه، بێ ئهوهی مهبهستیان بێ، دهگێڕنهوه. لهوانهیه هۆیهكهی ئهوه بێ كه هیچ ڕێگای تر بۆ دهربڕین شك نابهن. ئهوه خۆشم دهگرێتهوه. ئهگهر له وتووێژێكدا له بارهی توێژی ئۆزۆنهوه لێم بپرسن، یان بیانهوێ ڕای من لهبارهی ئهو هۆكارانهوه بزانن كه ڕهنگڕێژی سیاسهتهكانی ئهمریكای لاتین دهكهن، تهنیا شتێكی كه به زهینمدا دێ ئهوهیه لهو بارهوه چیرۆكێك بگێڕمهوه. چونكه جگه له بههرهی خواپێداو، ئهزموونێكی زۆرم لهو بارهوه ههیه كه ڕۆژ به ڕۆژ دهشیخهمه سهری.
نیوهی ئهو چیرۆكانهی بیستوومن، دایكم بۆی گێڕاومهتهوه. دایكم ئێستا ههشتا و حهوت ساڵی تهمهنه. قهت بهشداری كۆڕی ئهدهبی نهبووه و تهكنیكهكانی نووسین فێر نهبووه، بهڵام دهزانێت چۆن كهسێكی كاریگهر بێت. دهسرۆكهیهك له قۆڵی كراسهكهیدا بشارێتهوه و به مهعلانیی تهڕدهستان، پهڕۆ و كهروێشك له كڵاوهكهی بێنێته دهرێ. وه بیرم دێ جارێكیان له جهنگهی گێڕانهوهی چیرۆكێكدا، باسی پیاوێك هاته گۆڕ كه هیچ پهیوهندی به بابهتهكهوه نهبوو. دایكم، به شێنهیی، چیرۆكهكهی خۆی گێڕایهوه، ئینجا هاته سهر باسی كابرا! “ئۆف! دیسان كابرای گۆرین! دهبێ بڵێم…
ههموومان واقمان وڕ مابوو. من له بهر خۆمهوه گوتم: دایكم چۆن ئهو تهكنیكانه فێر بووه كه خهڵك تهمهنێك بۆ فێربوونی تهرخان دهكهن؟
چیرۆك بۆ من… وهك كایه.. پێم وایه ئهگهر كۆمهڵێك لهیستۆكی جۆراوجۆر دابنێیه بهردهم منداڵێك، دهست له ههموویان وهردهدا، بهڵام دواجار به یهكێكیان گهمه دهكات. ئهو “یهك”ه، دهربڕ و نیشاندهری بههره و تواناكانی ئهو منداڵهیه. ئهگهر بارودۆخی لهبار بۆ گهشه و پهروهردهی بههره له ژیاندا بڕهخسێت، یهكێك له نهێنییهكانی كامهرانی و تهمهندرێژی، دهدۆزرێتهوه. لهو رۆژهوه كه تێگهیشتم تهنیا شتێكی كه بهڕاستی چێژی لێوهردهگرم، گێڕانهوهی چیرۆكه، بڕیارم دا ههموو پێداویستییهكان بۆ دهستبهركردنی ئهو چێژه دابین بكهم. له دڵی خۆمدا گوتم: “ئهمهیان هی خۆمه! هیچ كهس و هیچ شتێك ناتوانێ ناچارم بكات كارێكی دی ئهنجام بدهم.”… رهنگه بڕوا نهكهن، بهڵام كه قوتابی بووم، ههزار فرتوفێڵ و تهڵهكه و گزی و درۆم تێكدهخستهوه بۆ ئهوهی بتوانم ببمه چیرۆكنووس. چونكه به زهبری زۆری دهیانویست ملی رێگایهكی ترم پێبگرن. من تهنیا بۆیه بوومه خوێندكارێكی نموونه چونكه دهمویست له كۆڵم ببنهوه بۆخۆم شێعر و رۆمان بخوێنمهوه، كه زۆریان سهرنج رادهكێشام. له كارناسیدا بابهتێكی گهلێك گرنگم بۆ دهركهوت، ئهویش ئهوه بوو ئهگهر یهكێك له ناو پۆلدا به تهواوی گوێ له مامۆستا بگرێت، پێویست ناكا كاتێكی زۆر خهریكی دهوركردنهوهی وانهكانی بێت و به دهست پرسیار و تاقیكردنهوانهوه تووشی شڵهژان بێت. لهو تهمهنهدا، ئهگهر یهكێك باش هۆش وگۆشی خۆی كۆ بكاتهوه، دهتوانێ وهك ئیسفهنج ههموو شتێك ههڵمژێت. كاتێ لهوه گهیشتم، له پۆلی پێنج و شهشدا پلهی چاكم بهدهست هێنا. ههموو وایاندهزانی بلیمهتم، هیچ كهس بیری بۆ ئهوه نهدهچوو بۆیهم خۆ ماندوو كردووه ههتا ناچار نهبم خهریكی دهوركردنهوه بم. من سهرقاڵی حهزی خۆم بووم و چاك دهمزانی چی دهكهم. به خاكهڕاییهوه رادهگهیهنم ئازاده و سهربهستترین پیاوی رووی زهویم و دهروهستی هیچ كهس نیم. بۆ ئهوهش قهرزداری ئهو تهقهللایانهم كه له ژیانمدا داومه. تهنیا ئامانج و خولیام، ئهوسا و ئێستاش، تهنیا گێڕانهوهی چیرۆك بووه. كه دهچمه سهردانی هاوڕێكانم، بێگومان چیرۆكیان بۆ دهگێڕمهوه. دێمهوه ماڵێ چیرۆك دهگێڕمهوه. رهنگه ههر لهبارهی ئهو بابهتهوه كه له هاوڕێكانم بیستووه. دهچم خۆم دهشۆم و له كاتێكدا سابوون له قالبم ههڵدهسووم، ئهو بابهتهی له زهینمدایه بۆخۆمی دهگێڕمهوه. پێم وایه تووشی شێتایهتییهكی پیرۆز بووم. له خۆم دهپرسم داخوا ئهو شێتایهتییه قابیلی گواستنهوه یان فێربوونه؟ ههموو كهس دهتوانێ ئهزموون و كێشه و چارهسهر و بڕیارهكانی خۆی بگێڕێتهوه و بڵێ بۆچی فڵان كارهی كردووه و فیساره كارهی نهكردووه. بۆچی ههندێ بهشی تایبهتی له چیرۆكهكهی قرتاندووه و پێرسۆناژێكی تری پێوه زیاد كردووه. چما ئهوه ههر ئهو كاره نییه كه نووسهران دوای خوێندنهوهی بهرههمی كهسانی دی دهیكهن؟ ئێمهی رۆماننووس بۆ ئهوه رۆمان ناخوێنینهوه تا بزانین باسی چی دهكات، تهنیا دهمانهوێ بزانین چۆن نووسراوه. یهكێك به چیرۆكهكهی دهچارێت، برغووهكهی شل دهكاتهوه، بهشهكانی رێك دهخات، پهرهگرافێك لا دهبات، خهریكی خوێندنهوه دهبێت و ئهودهم ساتهوهختێك دێ كه دهكرێ بڵێی: “ئهها، كارێكی كه ئهوه كردوویه، دانانی پێرسۆناژهكه “ئالێره”دا بووه و راگواستنی دۆخ بۆ “ئهوێ”، چونكه زهروور بووه كه “ئهولا”… یان با بڵێین، یهكێك چاوی به تهواوی ههڵێنێت و لێنهگهڕێت هیپنۆتیزمی بكهن و ههوڵ بدا فێڵی جادووباز ئاشكرا بكات. تهكنیك، فێڵ، فهند.. شتێكن دهكرێ فێریان بین و قوتابی دهتوانێ سوودیان لێوهربگرێت. ههموو ئهو شتهی لهو مێزگردهدا دهتوانین ئهنجامی بدهین ئهمهیه: گۆڕینهوهی ئهزموونهكانمان، یاری بۆ داڕشتنی چیرۆك و، له ههمان كاتدا، پهیڕهوكردنی وردی رێساكانی یاری. ئێره بۆ ئهو مهبهسته شوێنێكی لهباره. له كۆڕێكی ئهدهبیدا، كه پیاوێك له لای ژوورووی كۆڕهكه دانیشتووه و تۆمارێك له بڕواكانی خۆی بهوپهڕی پشوودرێژییهوه دهردهبڕێت، هیچی وامان له راز و نهێنیهكانی نووسین بۆ ئاشكرا نابێت. تهنیا رێگهی دهركهوتنی نهێنییهكان، خوێندنهوه و كاركردنه لهگهڵ گرووپدا. لێره به چاوی خۆت دهبینی كه چۆن چیرۆكێك دهخوڵقێت، له دۆخی خشكهیی (سهتحی) بوون دهرباز دهبێت و بنبهستی بهردهمی واڵا دهكات. كهوابوو، نابێ له ههوڵی ئهوهدا بن چیرۆكی زۆر ئاڵۆز و پێشكهوتوو بخهنه روو. خۆشیی كارهكه لهوهدایه پێشنیارێكی ساده و رووداوێكی قهوماو تاوتوێ بكرێت بۆ ئهوهی بزانین داخوا له خۆمان رادهبینین بهشبهحاڵی خۆمان بیكهین به چیرۆك كه ببێته بنهمای سیناریۆیهك بۆ تهلهڤزیۆن یان سینهما، یان نا. بۆ فیلمی درێژ، به دڵنیایییهوه پێویستمان به وردبینیی زۆر ههیه كه حاڵی حازر ئهوهمان نییه. ئهزموون پێمان دهڵێ چیرۆكی ساده بۆ كورته فیلم یان ـ مامناوهندی ـ زۆر لهباره. جوانییهكی تایبهتی پێدهبهخشێت و له یهكێك لهو مهترسییه گهورانهی كه له بۆسهدایه و جاڕزبوون و داهێزرانی ناوه دووری دهكاتهوه. دهبێ ههوڵ بدهین كه دانیشتنهكانمان بهرههمدار بن. ههندێ جار قسه زۆر دهكرێت و كار ناكرێت. ماوهمان كهمه و كات بۆ ئێمه لهوه پڕبایهختره كه به قسهی لابهلا بهفیڕۆی بدهین. دیاره مهبهستم ئهوه نییه هێزی فانتازیای خۆمان سهركوت بكهین. به پێچهوانهوه، دهبێ پابهندی بنهماكانی ههڵقوڵینی فانتازیا بین. تهنانهت ههر قۆڕیاتێكی به زهینماندا دێت، دهبێ به ههند بگرین. دوور مهبینن له وتهیهكی سادهوه بتوانین به داهێنانی سهرسوڕهێنهر بگهین.
بهرگهی رهخنه نهگرتن، بۆ بهشدارێكی مێزگرد، خهسڵهتێكی شایسته نییه… له راستیدا كۆبوونهوه له دهوری مێزگردێك، به جۆرێك بهخشین و وهرگرتن له قهڵهم دهدرێت. ههموومان دهبێ ئامادهی زهبر وهشاندن و زهبر خوارن بین. بهڵام، هیچ كهس نازانێ سنووری ئهو زهبرانه كوێیه. مرۆڤ دهبێ خۆی بهوه بگات. له ههمان كاتدا، ههر كهسهو دهبێ وێنهیهكی روونی لهو شته لهبهر چاو بێ كه دهیهوێ بیگێڕێتهوه و بتوانێ به چنگ و نینۆك بهرگریی لێبكات. یان له جێی خۆیدا نهرمی بنوێنێت و بزانێت كه بۆوێنه چیرۆكهكهی بهو جۆرهی بیری لێدهكردهوه، لانیكهم له رووی بیستن و دیتنهوه، توانای گهشهكردنی نییه. ئهو دۆخه نهگۆڕییه، وێڕای نهرمی نواندن، له ههموو جێگایهك دهبینرێت، ههرچهند بهدهگمهن روودهدات واش نهبێ. من پێم وایه رۆماننووسین و چیرۆكنووسین زۆریان فهرق ههیه. من كاتێك رۆمانێك دهنووسم، شوورهیهك به دهوری دنیای خۆمدا دهكێشم و له هیچ شتێكدا خهڵكی ناكهمه هاوبهشی خۆم. له راستیدا له سهر كورسیی فیز و سهرهڕۆیی دادهنیشم. بۆ؟ چونكه پێم وایه ئهمه، تاقه رێگای پارێزگاری له كۆرپهڵه(جنین)یه. تاقه رێگای پێشڤهچوونه. ئهویش به شێوهیهكی تهواو شهخسی و بهو جۆره كه من بیری لێ دهكهمهوه. دوای كۆتایی هاتنی رۆمان یان بهشێكی، ههست به پێویستیی رای كهسانی تر دهكهم. بۆیه پێشانی ههندێك هاوڕێی نزیكی خۆمی دهدهم. ئهو هاوڕێیانهی كه متمانهم به رهخنهكانیان ههیه. بهو جۆره داوایان لێدهكهم كه ببنه یهكهم خوێنهری رۆمانهكهم. نهك بۆ ئهوهی بڵێن: زۆر جوانه! زۆر بهرزه! به پێچهوانهوه، حهز دهكهم به راشكاوی كهموكووڕی و خهوشهكانم بۆ دهستنیشان بكهن. چونكه لهو رێگایهوه یارمهتییهكی باشم دهدهن. ئێ، ئهو هاوڕێیانهی تهنیا باشیهكانم دهبینن، دهتوانن دوای چاپ بوونی كتێبهكهش، به خهیاڵی ئاسوودهوه به چاكهی كتێبهكهدا بڕۆنه خوارێ بهڵام ئهوانهی كهموكورتییهكانیش دهبینن، دهتوانن پێداویستییهكانم دابین بكهن. بێگومان، مافی وهرگرتن یان رهتكردنهوهی رهخنه بۆ من پارێزراوه، بهڵام له ههمان كاتدا زۆر ئاشكرایه كه ناتوانم بهسهر رهخناندا باز بدهم. ئهمه وێنهی رۆماننووسێكه بهرامبهر به رهخنه، بهڵام مهسهلهكه به نیسبهت فیلمنامهنووسهوه به تهواوی دهگۆڕێ. هیچ كارێك به قهد دروست ئهنجام نهدانی كاروباری لهمهڕ پیشهی فیلمنامهنووسییهوه، سووكایهتی و سهركۆنهی به دواوه نییه.
ئێستا لهبارهی كارێكی داهێنهرانه و لقوپۆپهكانییهوه دهدوێین. فیلمنامهنووس ههر له دهستپێكی نووسینی فیلمنامهوه دهزانێ ئهو چیرۆكه جارێك نووسراوه، جارێكیش چووهته سهر پهرده و بهو پێیه، چیرۆكهكه هی ئهو نییه. یهكهم كهس كه داوای هاوكاریی لێدهكرێت، دهرهێنهره. ئهوه له كاتێكدایه كه ئهندامانی گرووپ پێشتر گیروگرفته بهراییهكانیان چارهسهر كردبن… له ههمان كاتدا یهكهم ئینسانخۆر، ههمان دهرهێنهره. ئهو كه ئهركی لهبهر یهك رانانی فیلمنامهی لهگهڵ بهرههمه دهستنیشانكراوهكه لهسهر شانه، ههموو توانا و بههرهی خۆی دهخاته گهڕ بۆئهوهی فیلمێكی وا دروست بكا ئیعتبارێك بۆ هاوكارهكانی بهدهست بێنێ. دواجار، بۆچوونی كۆتایی خۆی بهسهر ئهوانی تردا دهسهپێنێ. من پێم وایه كهسێك كه رۆمانێك دهخوێنێتهوه لهو كهسهی سهیری فیلمێك دهكات ئازادتره. خوێنهری رۆمان ههموو شتێك چۆنی پێی خۆش بێ ئاوا وێنا دهكات، روخسارهكان، شوێن، دیمهنهكان و… لهكاتێكدا بینهری سینهما یان تهلهڤزیۆن، چاری ناچاره دهبێ ئهو وێنهیهی دهیبینێ قهبووڵی بكات. ئهمه جۆره پهیوهندییهكی داسهپاوه كه رێگایهك بۆ حهزی تاك ناهێڵێتهوه. دهزانن بۆچی ناهێڵم “سهد ساڵ تهنیایی” بچێته سهر پهردهی سینهما و شانۆ؟ چونكه رێز له خهیاڵكردنهوهی خوێنهر دهگرم. خوێنهر مافی بێ ئهملاوئهولای خۆیهتی روخساری “پوور ئۆرسولا” یان “سهرههنگ ئائورلیانۆ بۆئندیا” بهو جۆرهی خۆی حهز دهكا بێنێته بهر چاو.
وا دیاره زۆر له بابهته سهرهكیهكه دوور كهوتینهوه. بابهتی ئێمه فیلمنامهنووسی نهبوو. ئێمه به دوای دۆزینهوهی رێگایهك بۆ پێخۆری شێتایهتیی گێڕانهوهی چیرۆكهوه بووین. بهو پێیه، ناچارین وزهی خۆمان له گفتوگۆكانی مێزگردهكهدا چڕ بكهینهوه. یهكێك پێی گوتم وا چاكه به بهردێك دوو كێل بشكێنین. بهیانیان له كارگهی وێنهگری (فۆتۆ) یان كامێرامانیدا كۆ بینهوه و ئێواران، له مێزگردێكدا. وهڵامم دایهوه ئهو رایهم پێ دروست نییه. كهسێك كه دهیههوێ ببێته نووسهر، دهبێ له بیست و چوار سهعاتی شهوورۆژ و سێسهد و شێست و پێنج رۆژی ساڵدا، ئاماده بێ. كێ بوو گوتی ههركات ئیلهامم پێكرا، دهنووسم؟ ئهو دهیزانی چ دهڵێ. ئهوانهی بۆ وهڕهزی و هۆگری روو دهكهنه هونهر و ئهمپهڕ و ئهوپهڕ دهكهن، دهربهستی هیچ نابن، بهڵام ئێمه نا… ئێمه نهك ههر هۆگری ئهو پیشهیهین، بهڵكو وهك دیلی مهحكووم به كاری قورس، گرفتاری ئهو كارهین.