admin
- دەتوانن هەموو خوێندنەوەکە بە فایلی pdf لەم بەستەرەوە بخوێننەوە کرتە لێرە بکە
پێشەکی و شوناسی بەرهەم و نووسەر:
ئەو وتارە یا ئەو نیوە کتێبە هەوڵ دەدا لە چەند ڕەهەندی تایبەت بە زانستی ڕۆمان و ئانالیزی ڕۆمان، خوێندنەوەیەک بۆ ڕۆمانی “گابۆڕ” سەید قادر هیدایەتی بکا ، نووسەر لەو وتارەدا هەوڵ دەدا بیسەلمێنێ کە “گابۆڕ” نەک ڕۆمان، بەڵکوو نۆڤلێکی سەرکەوتوو بووە، هەروەها بەش بە بەش هەموو لایەنەکان و تایبەتمەندییەکانی ژانڕی ڕۆمان دەخاتە ڕوو و لە تەنیشتیشدا ئانالیز و ڕاڤەی “گابۆڕ” دەخاتە ڕوو کە ڕۆمانێکی کێشەدار و نەقوستانە.
سەید قادر هیدایەتی، نووسەر، لەدایکبووی ساڵی ١٣٥٥ی هەتاوی لە بۆکان-کوردستانی ئێران، خاوەنی چەندین وتار و چیرۆک، چوار کتێبی ئەدەبی گێڕانەوە بە ناوەکانی: دەنگی نوختە، تۆقی ئەزازیل، گابۆڕ و دوا بەرهەمی گۆڕەشار، نووسەری ئەو وتارە جگە لە گۆڕە شار، هەموو بەرهەمەکانی تری “گێڕانەوە” هیدایەتی خوێندووەتەوە.
ئەو وتارە لە دوو بەش دا پێشکەش دەکرێت:
بەشی یەکەم:
A book reviews
واتە کورتەیەک و نیشان دانی دیمەنێکی گشتی لە کتێبی بەردەست، بەشی یەکەم دوو جۆر لە خۆ دەگرێت، واتە هەم ڕۆمانەکە ئانالیز دەکات، هەمیش تێم و کورتەیەک لە ڕۆمانەکە و پەیامی ڕۆمانەکە بۆ بەردەنگ ئاشکرا دەکات.
بەشی دووهەم:
A book critiques
واتە رەخنە و شیکاری ڕۆمانەکە و هەڵسەنگاندنی هەموو تایبەتمەندییەکانی ڕۆمان کە لەو کتێبەدا نووسەر هەندێکیانی بەکار هێناوە و لە زۆریشیان غافڵ بووە.
شوناسی کتێب:
ناوی کتێب: گابۆڕ
ژانر: ڕۆمانی کوردی “دیالێکتی سۆرانی”
نووسینی: سەید قادر هیدایەتی
وەشانخانەی گوتار، چاپی ١٣٩٤، کوردستان-ئێران
بەشی یەکەم:
A book reviews
کورتەیەک لە ڕۆمانەکە*:
ڕۆمانی گابۆڕ، بەسەرهاتی دوو مێرمنداڵی کوردە لە یەکێک لە شارەکانی کوردستان، ئەو جووتە لە دە بەش دا لە ناو ڕۆمانەکە کاراکتەرگەلی سەرەکی و دەورگێڕن لە ڕۆمانەکەدا وێڕای کۆمەڵێک نیوەکاراکتێر یا لەتە کاراکتێری تر.
کەڵکەڵەی کڕینی تۆپێک بۆ یاری تۆپی پێی گەڕەک، سەرەتای ڕۆمانەکەیە، کەریم وەک کاراکتەری یەکەم ناوی دێتە ناو ڕۆمانەکە وێڕای موتەلیب، لەو بەشەدا ئاماژە بە پێنج کەس کراوە کە هەموو مێرمنداڵن و بە ئاواتی تۆپ کڕینن.
وەگیرخستنی بڕە پووڵێک بە فێڵ و کەڵەکە لە لایەن متەلیب و کەریم کە دوو کچ ئەو پووڵەیان دیتبۆوە. لە گەڕەکی ئەو مێرمنداڵانە پاسگایەکی پۆلیس و ئەڕتەش هەیە و کێشەیەکی گەورەیە لەبەر دەم ئاسایش و گەمەی ئەو گەڕەکە و مناڵەکانیان.
باوکی کەریم قەساب دەبێت و ناوبەناو لە ناو هەموو بەشەکانی ڕۆمانەکە چیرۆکێکی تر بە جیا دەبیستین و دەخوێنیینەوە کە لە کوشتارگای مانگا و مەڕ و ماڵاتە، جار نا جار و لە ناکاو، لە هەر دە بەشەکەدا دێتە ناو ڕووداوەکانەوە.
ئەو ڕۆمانە لە سەرەتاوە باس لە کێشە و گرفتەکانی ئەو مێرمنداڵانە و خەڵکی ئەو گەڕەکە دەکا کە تووشی کێشە و ناخۆشی بوونەتەوە لەگەڵ پاسگا و پۆلیس، تەنانەت مانگای خەڵک وەبەر ڕەگبار دەدەن. خەڵک ڕادەگرن و ئازاریان دەدەن، لە بەر تۆپێکی میکاسا کە کەریم و موتەلیب دەیدزن و دەیشارنەوە، خەڵک دەگرن، شەوانە هەڕەشە لە خەڵک دەکەن.
لە تۆپ تۆپێنەوە بەرەو سیم و کابل دزین لە حەوشەی چۆڵی ئیدارە بڕقێک، قۆچەقانی و ڕووداوەکانی دواتری، کوژرانی مانگای نەنە عەجەم بە تەقەی پۆلیسەکان، بە پاڵ ویشەوە تیری قۆچەقانی و کەمان هاویشتن بۆ ناو پاسگا و هروژمی سەرباز و پۆلیس بۆ ناو ماڵەکانی گەڕەک بۆ دیتنەوەی خەتابار و تیر و کابل و کەمانی منداڵانی گەڕەک کە دەیانهاویشتە ناو پاسگاکەوە.
چیرۆکەکەمان درێژەی دەبێت هەتا دەگاتە قوتابخانەی ئەو دوو کاراکتەرە سەرەکیە، ناوی دوورودرێژی عەبدولموتەلیب، ئاشنابوونی خوێنەر لە گەڵ کەسێک بە ناوی خەبات کە برای کەریم بووە و دەبێت کوژرابێت. باسی ناوی عەڕەبی و ناوی کوردی، سووتاندنی سجیل و شناسنامە بۆ ئەوەی موتەلیب ناوە دوورودرێژەکەی ڕەش کاتەوە و تەنیا موتەلیب بمێنێتەوە نەک عەبدوڵموتەلیب، تا دەگاتە ئاشکرابوونی هەوڵەکەی لە لای باوکی و کۆمەڵێک کێشەی تر.
بە دوای ئەو ڕووداوانەدا، دیتنی وشە و پیتی کوردی بۆ یەکەمجار لە ڕێگای کابرایەکی شۆڕمەزە فرۆشی بەر دەرگای قوتابخانە، چیرۆکی پاڵەوان فسفس و کتێبفرۆشی ناو شار، هەتا دزین و دڕاندنی لاپەڕەکانی گۆڤاری سروە، تا دەگاتە گۆڤار و کتێب بە قەرز کڕین و دارە دارەی کوردی نووسین و کوردبوونیان!
بە پاش ئەو ڕووداوانە، هەر دوو کاراکتەر بەردەوام دەبن لە خوێندنەوەی زۆرتری کتێب کە لە ڕێگەی لەتە کاراکتێری سولەیمان،ی کتێبفرۆش دەیاندی و دەیانکڕی و دەیانخوێندەوە تا دەگەنە کتێب گەلێک وەکوو کتێبەکانی هەژار و هێمن و یەک،دوو نووسەری تر.
ڕۆمانەکە لە بەشی حەوت بەولاوە وەردە وردە لە کۆتایی نزیک دەبێتەوە بە هاتنە گۆڕێی “ژ-ک” کە ناو و واتایەکی قورس و ئاشنا بۆ هەموو خوێنەرێکە، خەونی دامەزراندنی “ژ.ک”ی مناڵانەی خۆیان و خەون و خولیای کوردایەتی، کێشەی سولەیمانی کتێبفرۆش لەگەڵ شارداری و دیسانەوە هاتنەوە سەر نووسەرگەلێک وەکوو هەژار و هێمن، تاریک و ڕوون، ناڵەی جودایی و بۆ کوردستان. جارێکی تر باسی دوو کوژراو دێتە گۆڕێ. خاڵی متەلیب و برای کەریم. ئاوڕێک لە بواری هەستی و ئیحساسی ئەو دوو منداڵە کە بۆ کچی هاوتەمەنی خۆیان هەیانە، هاتنی هاوین و تەواو بوونی قوتابخانە تا بەلال فرۆشتن و کێشەی موتەلیب لەگەڵ پیاوێک لە حەوشەیەکی خەڵوەت و ڕووداوێک کە ئەو کاراکتەرەی هەراسان کرد.
بە پاش ئەو ڕووداوانە، لەتە کاراکتەرێک بە ناوی میرزاهادی دێت کە هەمان باوکی متەلیبە، بە کۆمەڵێک خوڵقیاتی سەیر و تایبەت بە خۆی، باسی خۆی و خەزوری و ژنەکەی و هەروەها موتەلیبی کوڕی، دیتنەوەی کتێبەکانی هەژار و هێمن لە لایەن میرزا هادی و شەڕێکی خەست و خۆڵ لەگەڵ کوڕەکەی لە سەر کتێب و پیتی کوردی، بە سووکەئاوڕیک بۆ سەر بەرسەهاتی هێمنی موکوریانی کە بە دەست حیزبەوە تووشی ببوو.
تەواو بوونی هاوین و یەکگرتنەوەی موتەلیب و کەریم و دەست پپێکردنەوەی قوتابخانە وەکوو سەفی کۆتایی ناوەندی، موتەلیب ناوی خۆی دەنێ هەژیر و دەست دەکا بە نووسینی شیعر، هەتا ئەو کۆمەڵە ڕووداوەی کە لە قوتابخانە لە سەر دروشم و دروشم نووسین ڕووی دەدا، کەوتنە داوی موتەلیب لە توالێت و لەتە کاراکتێری ئاغای سرچشمە کە دەبێت کەسێکی سەر بەدەوڵەت بێت، درێژەی دروشم نووسین و کاری سیاسی ئەو دوو کاراکتەرە هەتا بڕیاری ڕۆشتنیان کە لە کۆتایی ڕۆمانەکەدا واتە بەشی دە، ڕوو دەدا و لە ئاکامدا لە لای سەقز و بانە لێک هەڵدەپچڕێن و موتەلیب ناوێرێ بگەڕێتەوە، بە یەگجاری دەڕوا و کەریمیش بەرەو بۆکان دەبێتەوە.